«Ολα ανήκουν τελικά στην πολιτική. Ο, τι κι αν πούμε, στο τέλος αν δεν υπάρχει πολιτική βούληση, δεν θ’ αλλάξει τίποτα» τόνισε η Επιστήμη Οικονομοπούλου περιγράφοντας τις στρεβλώσεις στην ενεργειακή αγορά στην χώρα μας που έχει ως αποτέλεσμα τους πολύ υψηλούς λογαριασμούς ρεύυματος.

Μεταξύ άλλων τόνισε ότι στην Ελλάδα δεν έχει εφαρμοστεί ο νόμος για τις ενεργειακές κοινότητες, που θα ήταν μία λύση. “Στις Βρυξέλλες, κάθε σπίτι σχεδόν έχει τα δικά του φωτοβολταϊκά, παρά την ελάχιστη ηλιοφάνεια. Στην Ελλάδα, δεν υπάρχουν κίνητρα για τις ενεργειακές κοινότητες. Υπάρχει νομικό πλαίσιο αλλά κανένα κίνητρο δεν έχει δοθεί από την κυβέρνηση” υπογράμμισε η Επιστήμη Οικονομοπούλου,  δικηγόρος με εξειδίκευση δίκαιο της ενέργειας και τον ανταγωνισμό.

Στην συνέχεια ανέφερε ότι στην Ελλάδα έχουμε πολλά αιολικά πάρκα και γενικά πολλές ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, ωστόσο το χρηματιστήριο ενέργειας λειτουργεί με τέτοιο τρόπο, που εν τέλει δεν είναι προς το συμφέρον του καταναλωτή.  “Στην Ελλάδα αγοράζουμε στην πιο ακριβή τιμή της αγοράς, που είναι αυτή του φυσικού αερίου” είπε συμπληρώνοντας ότι
“αργήσαμε πολύ να μπούμε στην αγορά και χρήση του φυσικού αερίου, οπότε και αγοράζουμε ακριβά και έχουμε μείνει πίσω. Στην Ευρώπη περνάμε ήδη στην ενέργεια υδρογόνου.”

 

Αναλυτικά η παρέμβαση της Ε.Οικονομοπούλου

 

Κος ΑΝΤΖΟΛΕΤΟΣ:

Να ξεκινήσουμε με την κα Οικονομοπούλου. Φάκελος ενέργεια και τα λέγαμε εδώ με την Κατερίνα πριν όσο χειμωνιάζει γίνεται και πιο επίκαιρο αυτό. Πάμε εισαγωγικά να μας πείτε 5, 6 βασικά πράγματα για το πως λειτουργεί το χρηματιστήριο της ενέργειας.

Κα ΟΙΚΟΝΟΜΟΠΟΥΛΟΥ:

Κατ’ αρχάς ευχαριστώ  πάρα πολύ για την πρόσκληση, είναι και συγκινητικό γιατί δουλεύω ήδη 15 χρόνια εκτός Ελλάδος, δουλεύω και σπουδάζω, ασχολούμαι με τον τομέα της ενέργειας από το 2017. Ήμουν στην Ευρωπαϊκή επιτροπή στη Γενική δ/νση ενέργειας οπότε τα έχω δει από την πλευρά του Policy και από την πλευρά πλέον του ιδιωτικού τομέα.

Θα προσπαθήσω να δώσω μία εύληπτη και απλή απλουστευμένη περιγραφή, γιατί είναι ένα πάρα πολύ τεχνικό, πολύ πολύπλοκο θέμα. Εμείς απλά βλέπουμε τον λογαριασμό μας και αναρωτιόμαστε γιατί. Αλλά πρέπει να πάρουμε ένα βήμα πίσω.

Έχουμε την τάση γενικά στην Ελλάδα να κάνουμε focus, να εστιάζουμε μόνο στην Ελλάδα σαν να μην υπάρχουν άλλα 26 κράτη μέλη. Και η ενέργεια, είναι η αλήθεια, ότι δεν είναι αποκλειστική αρμοδιότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Και μέχρι το 2018 υπήρχε μεγάλη ελευθερία στις αποφάσεις που έπαιρναν σχετικά με το μίγμα και σχετικά με τις πολιτικές που θα εφάρμοζαν τα κράτη μέλη.

Από το 2018 και μετά με το clean energy package όπως ονομάζεται, το καθαρό πακέτο ενέργειας, η επιτροπή έδειξε ότι πρέπει να υπάρχουν περισσότεροι κανονισμοί και άρα οι κανόνες αυτοί να εφαρμόζονται άμεσα στα κράτη μέλη και να μην περνάνε μέσα από ενσωματώσεις όπου θα υπάρχουν διάφορες διαφοροποιήσεις από κράτος μέλος σε κράτος μέλος.

Παρά ταύτα, βλέπουμε ότι ακόμα και σήμερα το ενεργειακό μίγμα της κάθε χώρας είναι τελείως διαφορετικό και όπως έχουμε οικονομίες διαφορετικών ταχυτήτων, έχουμε και ενέργεια, ενεργειακά μείγματα διαφορετικών ταχυτήτων και ενεργειακές αγορές διαφορετικών ταχυτήτων.

Βλέπουμε στην βορειοδυτική Ευρώπη αγορές που δουλεύουν πραγματικά με βάση τον ανταγωνισμό, είναι πολύ ρευστές, με spot market και προς το νότο και συγκεκριμένα στην Ελλάδα, είχαμε τη ΔΕΗ όπου είχε το μονοπώλιο για πάρα πολλά χρόνια και εφαρμόστηκε το επονομαζόμενο target model, ήμασταν το τελευταίο κράτος μέλος το 2018 και είχα την τύχη τότε να εργάζομαι στην Ευρωπαϊκή επιτροπή, το έζησα, έζησα όλη τη διαδικασία και μπορώ να πω ότι έγινε βεβιασμένα και παράλληλα, με την σύζευξη των αγορών των γειτονικών χωρών.

Για να το κάνω πιο απλά, αυτή τη στιγμή έχουμε διασυνδέσεις με τις γειτονικές μας χώρες, τη Βουλγαρία, τη βόρεια Μακεδονία, την Αλβανία, την Ιταλία, και γίνεται εμπόριο ενέργειας.  Αγοράζουν πιο φθηνή ή εμείς όταν χρειαζόμαστε.

Έχουνε μπει πάρα πολλοί κανόνες από τότε γιατί φανταστείτε ότι υπήρχαν χρονιές το 2018 πριν από το 2018 με πάρα πολύ κρύο όπου οι γειτονικές μας χώρες κρατούσαν την ενέργεια και δεν την έδιναν προς τα εμάς και το αντίθετο.

Αυτή τη στιγμή λοιπόν η ΕΕ προσπαθεί να δημιουργήσει μία διασυνδεδεμένη αγορά που όμως η ενεργειακή κρίση έδειξε όλα τα μειονεκτήματα και τα προβλήματα που υπάρχουν. Και γιατί αυτό.  Στην Ελλάδα έχουμε πάρα πολλές ανανεώσιμες και κάποιος αναρωτιέται μα γιατί πληρώνουμε τόσα πολλά όταν η ενέργεια, οι ανανεώσιμες πια έχουν λειτουργικό κόστος μηδενικό;

Και αυτό έχει να κάνει με τον τρόπο λοιπόν που λειτουργεί το χρηματιστήριο όπου υπάρχουν 4 αγορές. Έχουμε την αγορά της επόμενης ημέρας, την ενδοημερήσια αγορά και την αγορά εξισορρόπησης και την προθεσμιακή αγορά που είναι ετήσια συμβόλαια αγοραπωλησίας, αγοράς ενέργειας.

Στις 2 πρώτες λειτουργεί με το επονομαζόμενο οριακό κόστος ή merit order στα αγγλικά, δηλαδή παρότι οι ανανεώσιμες όπως είπα έχουν λειτουργικό κόστος μηδενικό, η τιμή που μπαίνει σαν clearance, σαν οριακή τιμολόγηση είναι η τιμή της πιο ακριβής ενέργειας που είναι το φυσικό αέριο, ειδικά μετά την κρίση στην Ουκρανία.

Οπότε παρότι έχουμε πάρα πολύ μεγάλη, πλεονασματική παραγωγή από ανανεώσιμες, συνεχίζει η τιμή που τίθεται πώλησης στην χοντρική αγορά να είναι η τιμή του αερίου και δυστυχώς στην Ελλάδα, ένα άλλο θέμα, εμείς ανακαλύψαμε το φυσικό αέριο τελευταίοι στην Ευρώπη. Όταν οι άλλοι έλεγαν θα το χρησιμοποιήσουμε ως μεταβατικό καύσιμο για λίγα χρόνια, στην Ελλάδα αυτή τη στιγμή είναι 33% του ενεργειακού μας μείγματος. Είναι πολύ σημαντικό και αυτοί οι άνθρωποι έκαναν επενδύσεις, οπότε τώρα πρέπει να τις αποσβέσουν.

Και όταν στην υπόλοιπη Ελλάδα και θα μιλήσω αργότερα για το υδρογόνο, στην υπόλοιπη Ευρώπη ασχολούνται με το υδρογόνο, εμείς εδώ που επίσης ένα πολύ ακριβό καύσιμο και υπό δοκιμή, αλλά δίνονται πάρα πολύ μεγάλες χρηματοδοτήσεις από την Ευρώπη, εμμένουμε στο φυσικό αέριο. Οπότε για αυτό οι τιμές είναι πολύ υψηλές τελικά στους λογαριασμούς.

Ένας άλλος λόγος και αυτό όμως δεν συμβαίνει μόνο στην Ελλάδα, και εγώ ζω αυτή τη στιγμή στη Γαλλία και παίρνουμε έναν λογαριασμό πραγματικά, ενώ έχουν πυρηνική ενέργεια που είναι πολύ φθηνή, πάρα πολύ υψηλό.

Γιατί είναι η αγορά ολιγοπωλιακή, έχουμε 4, 5 παίκτες, καθετοποιημένες εταιρίες που σημαίνει ότι την ζημία σ’ ένα κομμάτι της αλυσίδας θα την καλύψουν από ένα άλλο μέρος, δηλαδή από την παραγωγή στη χοντρική, από τη χοντρική στη λιανική, οπότε είναι πάρα πολύ δύσκολο να μπουν νέοι παίκτες κατευθείαν στη λιανική.

Και ένα άλλο είναι η αγορά εξισορρόπησης. Η αγορά εξισορρόπησης με πολύ απλά λόγια είναι όταν το καλοκαίρι όλοι χρησιμοποιούμε ας πούμε το aircondition στο τέρμα, υπάρχει τουρισμός οπότε η ζήτηση είναι πολύ μεγάλη, μέσα στη μέρα με τα φωτοβολταϊκά και τα αιολικά, καλύπτεται.

Αυτή τη δουλειά την κάνει ο ΑΔΜΗΕ, είναι η εταιρία operator, μεταφοράς ναι, που ασχολείται με το δίκτυο υψηλής τάσης. Οπότε είναι υποχρεωμένος να εξισορροπεί την ζήτηση με την προσφορά.  Τι θα κάνει όταν τα απογεύματα δεν υπάρχουν φωτοβολταϊκά   ή όταν δεν υπάρχει επαρκής αέρας; επαρκείς άνεμοι; Θα πρέπει να αγοράσει πάρα πολύ ακριβή ενέργεια από το φυσικό αέριο. Και αυτό θα περάσει μετά, θα μετακυλιστεί στους καταναλωτές.

Κα ΤΣΑΜΟΥΡΗ:

Να μείνουμε λίγο στο θέμα των υψηλών τιμών και να μας εξηγήσετε, πώς μπορεί να ξεπεραστεί το πρόβλημα, διότι εδώ μιλάμε και για πολύ υψηλές τιμές όπως τις περιγράψατε και για μειωμένη αγοραστική ζήτηση και για λογαριασμούς μετά που καίνε.

Κα ΟΙΚΟΝΟΜΟΠΟΥΛΟΥ:

Αυτό είναι πολύ σωστό και πριν έγινε σε προηγούμενο πάνελ μία σύγκριση μεταξύ ψωμιού και χαβιαριού και είναι σωστό. Αν δούμε τις τιμές όπως είπα, σε όλη την Ευρώπη, η Ευρώπη έχει την πιο ακριβή ενέργεια και από την Κίνα και από την Αμερική και ειδικά γιατί τώρα έχουμε βάλει όλους αυτούς τους υψηλούς στόχους αποανθρακοποίησης και πράσινης ανάπτυξης.

Όμως, η αγοραστική μας δύναμη είναι πάρα πολύ χαμηλή οπότε οποιασδήποτε αύξηση στους λογαριασμούς έχει πολύ μεγαλύτερη επίπτωση.  Τώρα σαν λύση, βλέπουμε και εκεί τις παλινωδίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Το 2018 και λίγο πιο πριν μιλάγαμε για απελευθέρωση της αγοράς, όπως είπα για spot market πάρα πολύ ωραία, και τώρα ξαφνικά με την κρίση επανέρχεται η ΕΕ και η Ευρωπαϊκή επιτροπή και λέει όχι, γυρίστε στα μακροπρόθεσμα και μακροχρόνια συμβόλαια, στα PPAs όπως ονομάζονται, στα διμερή συμβόλαια, γύρω στα πέντε με δέκα έτη ή στα contracts for difference που είναι ένας τρόπος να επιδοτεί το κράτος την ενέργεια, καλύπτοντας τη ζημία κάθε φορά που η τιμή αγοράς είναι μικρότερη ή μεγαλύτερη από την τιμή πώλησης, καλύπτοντας αυτό το  κενό.

 

Κος ΑΝΤΖΟΛΕΤΟΣ:

Κυρία Οικονομοπούλου, μπλέκουμε συνεχώς τη στέγαση με την ενέργεια σε αυτή τη συζήτηση και νομίζω καλά κάνουμε.

Κα ΟΙΚΟΝΟΜΟΠΟΥΛΟΥ:

Είναι αλληλένδετα.

Κος ΑΝΤΖΟΛΕΤΟΣ:

Γιατί συνδέονται άμεσα. Έχουμε τα νοικοκυριά που καλύπτουν τα 3/4 της παραγωγής αν δεν κάνω λάθος πολύ μεγάλη ζήτηση. Τη βιομηχανία που καλύπτει το 1/4. Έτσι όπως λειτουργεί η αγορά ενέργειας με αυτή την ιδιομορφία θα λέγατε πως υπάρχει αντιστοιχία της παραγωγής με τη ζήτηση;

Κα ΟΙΚΟΝΟΜΟΠΟΥΛΟΥ:

Ναι. Είναι πολύ καλή ερώτηση. Αυτό όντως δεν το ξέρει ο πολύς κόσμος, ότι 3/4 της ζήτησης προέρχεται από τα νοικοκυριά, δηλαδή σε επίπεδο διανομής και μετά έχουμε τους μεγάλους βιομηχανικούς παίκτες που είναι το υπόλοιπο 1/4. Και παρατηρούμε ότι έχουμε μεγάλα πάρκα, μεγάλα φωτοβολταϊκά ή αιολικά πάρκα και όντως, το 2023 ήμασταν μετά τη Χιλή στην παραγωγή από φωτοβολταϊκά και συνολικά το 55 σχεδόν τοις εκατό του ενεργειακού μείγματος από ανανεώσιμες.

Αλλά αυτές οι ανανεώσιμες περικόπτονται. Στα αγγλικά ονομάζεται και …ment, περικοπές ανανεώσιμων, τον Μάιο σχεδόν το πρώτο μισό του μήνα 50% της ισχύος αυτής περικόπηκε δηλαδή δεν μπορούσε να μπει στο δίκτυο γιατί δεν υπήρχε ζήτηση, η ανάλογη ζήτηση άρα παράγουμε παραπάνω απ’ αυτό που χρειαζόμαστε και τι γίνεται αυτή η ενέργεια; Δεν χρησιμοποιείται, έχουμε έργα τα οποία απλά πληρώνονται για να μένουν εκτός λειτουργίας.

Ο ευρωπαϊκός ρυθμιστής ενέργειας, ο ACER έχει προβλέψει ότι αυτά τα κόστη στην Ευρώπη θα κυμανθούν γύρω στα 4 δις ευρώ, το 2020 η Γερμανία μόνο πλήρωσε 750 εκ. για να λύσει τα θέματα συμφόρησης όπως λέγεται δικτύου, είναι κάτι με το οποίο έρχεται αντιμέτωπος ο ΑΔΜΗΕ και ο ΔΕΔΔΗΕ καθημερινά.

Και εκεί πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στην επέκταση και στην ενίσχυση των υπαρχόντων δικτύων.

Έχουμε διασυνδέσεις και κατασκευάζονται αυτή τη στιγμή με τις γειτονικές μας χώρες, αλλά τι μπορεί να συμβεί όταν ταυτόχρονα με την Ιταλία παράγουμε και εμείς ας πούμε ανανεώσιμες; Δεν βοηθάει κάπου.

Κος ΑΝΤΖΟΛΕΤΟΣ:

Έχει αντίκτυπο όμως στον καταναλωτή.

Κα ΟΙΚΟΝΟΜΟΠΟΥΛΟΥ:

Έχει αντίκτυπο στον καταναλωτή.

Κα ΤΣΑΜΟΥΡΗ:

Ως συνήθως.

Κα ΟΙΚΟΝΟΜΟΠΟΥΛΟΥ:

Φυσικά. Αυτά τα κόστη ο ΑΔΜΗΕ τα μετακυλύει στους λογαριασμούς μας. Θα δείτε ένα ποσοστό.

Και φυσικά δεν είναι, είναι εν μέρει ευθύνεται εν μέρει γιατί υπάρχει ένα ευρωπαϊκό πλαίσιο αλλά όπως είπαμε, δεν μπορεί να εφαρμοστεί αυτή τη στιγμή σε καμία, ακόμα και στις μεγαλύτερες χώρες, στα μεγαλύτερα κράτη μέλη γιατί πάσχουμε σε ευρωπαϊκό επίπεδο από δίκτυα, αλλά αυτό που έφερε το νέο πλαίσιο το 2018, αυτή ήτανε η βασική ουσία του, ήτανε πως θα κάνει τον consumer prosumer.

Kαι χρησιμοποιώ αυτό στα αγγλικά γιατί στα ελληνικά ίσως δεν μπορεί να κατανοηθεί εύκολα. Πως ο αδρανής ο απαθής καταναλωτής που απλά καταναλώνει το ρεύμα που του έρχεται από την πρίζα, γίνεται ενεργός και συμμετέχει στην παραγωγή. Στην παραγωγή και στην κατανάλωση επίσης. Υπάρχουν χώρες, ακόμα το Smart Metering, οι έξυπνοι μετρητές δεν έχουν έρθει στην Ελλάδα αν δεν κάνω λάθος.

Εμένα και θα σας πω ένα προσωπικό παράδειγμα, λόγω της κρίσης στο Παρίσι σταμάτησε να λειτουργεί ο θερμοσίφωνάς μου. Δεν ήξερα γιατί. Έπαιρνα τον ιδιοκτήτη να μου φέρει υδραυλικό, άρχισε να λειτουργεί το βράδυ.

Μετά συνειδητοποιώ ότι υπάρχει ένας μετρητής ο οποίος είχε πάρει και τα δικά μου, ήξερε πότε χρησιμοποιώ και είχε αποφασίσει να κλείνει τα μεσημέρια που υπάρχει μεγάλη ζήτησή σε όλους τους ιδιοκτήτες των θερμοσιφώνων που ήτανε συνδεδεμένοι με τον έξυπνο μετρητή.

Κα ΤΣΑΜΟΥΡΗ:

Ποιο έτος αυτό;

Κα ΟΙΚΟΝΟΜΟΠΟΥΛΟΥ:

Αυτό πέρσι.  Στη Φιλανδία, μην πω για τη Φιλανδία που είναι με το App και τσεκάρουν και οι συσκευές λειτουργούν αυτόματα, ανάλογα με τις τιμές της χονδρικής, οπότε στην Ελλάδα δυστυχώς οι ενεργειακές κοινότητες που είναι βασικός άξονας αυτού του νομοθετικού πλαισίου του 2018 δεν έχει εφαρμοστεί, δεν υπάρχουν κίνητρά υπάρχουν κάποιες ενεργειακές κοινότητες, αλλά χρηματοδοτικά κίνητρα, δανειοδοτικά κίνητρα δεν έχουν δοθεί όσο θα έπρεπε.

Στις Βρυξέλες με μηδενική σχεδόν ηλιοφάνεια, όλοι οι φίλοι μου έχουν στα σπίτια τους φωτοβολταϊκά. Και μου λένε καλά στην Ελλάδα πώς δεν γίνεται; Υπάρχει κατασκευαστικό πρόβλημα, δυσκολίες με τον τρόπο με τον οποίον είναι τα σπίτια μας που δεν υπάρχουν σκεπές, αλλά δεν υπάρχει η πληροφόρηση και δεν υπάρχουν και τα κίνητρα.

Η κυβέρνηση τώρα από το NetMetering πήγε στο NetBilling δεν ξέρω πως θα εφαρμοστεί αλλά παράγουμε πάρα πολύ πράσινη ενέργεια την οποία δυστυχώς δεν μπορούμε να την καταναλώσουμε αποδοτικά.