” Η Ελλάδα αποτελεί αρνητική εξαίρεση σε σχέση με τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες όσον αφορά την κοινωνική στέγαση. Δεν έχει ίχνος στεγαστικής πολιτικής. Διαθέτουμε πολιτικές επιδομάτων, αλλά δεν υπάρχει κανένας συγκροτημένος προγραμματισμός για την κατοικία” τόνισε η Μαρία Καραγιάννη, ερευνήτρια και συντονίστρια Προγραμμάτων Στέγασης Αναπτυξιακή Μείζονος Αστικής Θεσσαλονίκης Α.Ε.-Αναπτυξιακός Οργανισμός Τοπικής Αυτοδιοίκησης.
Μιλώντας στην ημερίδα του Ινστιτούτου Αλέξη Τσίπρα αφού εξήγησε ότι η Κατοικία είναι δικαίωμα αναγνωρισμένο από τον ΟΗΕ και από τις μεγαλύτερες ευρωπαϊκες και διεθνείς συνθήκες. Κι ενώ είναι υποχρέωση της πολιτείας δεν γίνεται τίποτε όπως υπογράμμισε. “Κάθε μελέτη και έρευνα και πρόταση που έχουν καταθέσει επιστήμονες στους θεσμικούς φορείς δεν βρίσκει ανταπόκριση” ανέφερε. «Ξεκινήσαμε πολύ φιλόδοξα να καταγράψουμε τα σπίτια στη Θεσσαλονίκη, να καταγράψουμε τι συμβαίνει σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες σε σχέση με την στεγαστική πολιτική, να δώσουμε προτάσεις και όταν φτάσαμε στους φορείς, κατάλαβα πως έκανα λάθος. Εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων, κανείς δεν ενδιαφέρθηκε, ελάχιστοι ανταποκρίθηκαν και φάνηκε πως υπάρχει έλλειψη όχι μόνο κεντρικής πολιτικής, αλλά και διάθεσης και γνώσης».
Δυστυχώς όπως εξήγησε πολύ λίγοι Ελληνες μπορούν να βρουν σπίτι καθώς και δεν υπάρχουν και είναι πολύ ακριβά και δεν υπάρχει καμία στήριξη από το κράτος. Γι αυτό όπως ανέφερε απαιτείται πολιτική στέγασης, μακροπρόθεσμη και βιώσιμη. “Εχουμε μείνει πολύ πίσω. Είμαστε η μόνη ευρωπαϊκή χώρα που δεν διαθέτει πολιτική στέγασης. Στη Θεσσαλονίκη υπάρχει και ένα πρόγραμμα του δήμου για την αστεγία, με τη δημιουργία ενός γραφείου κοινωνικής μίσθωσης, που φαίνεται να είναι μία λύση που μπορεί να εφαρμοστεί άμεσα και γρήγορα. Στην ΕΕ αυτό βέβαια δεν είναι η πολιτική για την κατοικία, αλλά κάτι που εφαρμόζεται παράλληλα. Στην Ελλάδα είναι το μόνο που έχουμε” είπε.
Αναλυτικά η παρέμβαση της Μ.Καραγιάννη
Κος ΑΝΤΖΟΛΕΤΟΣ:
Κυρία Καραγιάννη, νομίζω ότι ο καθηγητής ο κος Μαλούτας έβαλε το θέμα πολύ δυνατά των στρεβλώσεων στην αγορά, που αφορά σε μεγάλο βαθμό καταλαβαίνουμε απ’ αυτά που είπε μη εύπορους πολίτες. Εσείς στη Θεσσαλονίκη κάνετε μία πολύ μεγάλη προσπάθεια σχετικά με την κοινωνική και οικονομικά προσιτή κατοικία. Θα ήθελα να μας εξηγήσετε λίγο το πλαίσιο στο οποίο λειτουργείτε.
Κα ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗ:
Ναι, ευχαριστώ πολύ. Και ήτανε και πολύ καλή πάσα η αναφορά στις μισθώσεις μικρών ιδιοκτησιών από δημόσιους φορείς. Είναι μέρος αυτού που προσπαθούμε να κάνουμε, αν και ξεκινάμε από την αξιοποίηση της δημόσιας περιουσίας πρώτα.
Η Θεσσαλονίκη όπως και όλη η Ελλάδα δεν διέθετε μέχρι πρόσφατα τουλάχιστον ίχνος μίας συγκροτημένης στεγαστικής πολιτικής, είναι πάνω κάτω γνωστό αυτό, έχουμε φυσικά κατά καιρούς προγράμματα, προσπάθειες, πρωτοβουλίες από επιδόματα μέχρι προγράμματα όπως είναι το σπίτι μου, αλλά ακόμα και ο 5006, ο νόμος που περιλάμβανε το πρόγραμμα σπίτι μου, είναι περισσότερο μία λύση των προγραμμάτων, δεν είναι μία συγκροτημένη στεγαστική πολιτική για την κατοικία. Και είναι μία εξαίρεση της Ελλάδας αυτό σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
Ξεκινώντας λοιπόν σε αυτό το κενό και γνωρίζοντας ότι πολλοί περισσότεροι άνθρωποι, πολλά περισσότερα νοικοκυριά κινδυνεύουν με αποκλεισμό λόγω της ακρίβειας, λόγω των αυξήσεων των τιμών των ακινήτων, των ενοικίων, των πολλών κρίσεων που ζούμε κατά καιρούς, ξεκινήσαμε μια προσπάθεια δημιουργίας μιας τοπικής πολιτικής για την προσφορά οικονομικά προσιτής κατοικίας και κοινωνικής κατοικίας στη Θεσσαλονίκη.
Το 2019, 2020 με κάποιες παραδοχές, μία απ’ αυτές είναι ότι η κατοικία είναι δικαίωμα, ξέρω τι εννοείτε, καταλαβαίνω τι εννοείτε αλλά παραμένει ένα δικαίωμα αναγνωρισμένο από τον ΟΗΕ, από τις σημαντικότερες διεθνείς και ευρωπαϊκές συνθήκες, παραμένει πολύ σημαντικός παράγοντας για την εξασφάλιση της ένταξης ιδιαίτερα των ευάλωτων ατόμων, και παραμένει και μία υποχρέωση τόσο της πολιτείας όσο και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.
Και ξεκινώντας αυτή την προσπάθεια συνειδητοποιήσαμε ότι υπήρχε ένα μεγάλο κενό γνώσης, ειδικά σε τοπικό επίπεδο, η πιο πρόσφατη μελέτη ήταν από 30 χρόνια πριν οπότε ήτανε πολύ σημαντικό να καταλάβουμε ξανά το πρόβλημα, και την τοπική έκφανση του προβλήματος όχι την εθνική.
Και όχι μόνο σε επίπεδο στατιστικής. Και ναι η μελέτη αυτή κατέγραψε την υφιστάμενη κατάσταση, οικονομικά και δημογραφικά στοιχεία, απόθεμα ακινήτων, έκανε μία προσπάθεια να γίνει μία εκτίμηση τοπικά για τον αριθμό των κενών ακινήτων και το ποσοστό αυτών που είναι δημόσιες, ιδιοκτησίας, αλλά προσπάθησε να εντοπίσει και μοντέλα, πολιτικές πιο προοδευτικές για την παροχή οικονομικά εύρωστης κατοικίας που εφαρμόζονται σε ευρωπαϊκές πόλεις.
Και να κάνει και συγκεκριμένες προτάσεις για πράγματα που θα μπορούσαν να εφαρμοστούν έστω και πιλοτικά, έστω και λίγο, έστω και χωρίς ένα οργανωμένο πρόγραμμα στεγαστικής πολιτικής σε εθνικό επίπεδο.
Ταυτόχρονα βοήθησε πολύ η ένταξη του δήμου στο δίκτυο ROOF για την αστεγία, είναι ένα ευρωπαϊκό δίκτυο στο πλαίσιο ενός προγράμματος urban, γιατί έδωσε τη δυνατότητα στον δήμο να συντάξει μία στρατηγική για την κατοικία που περιλάμβανε ένα σχέδιο δράσης και η οποία ενσωμάτωσε μέσα της ως στόχο τη δημιουργία ενός γραφείου κοινωνικής μίσθωσης στον δήμο Θεσσαλονίκης, που ήτανε και η πρόταση της μελέτης που είχαμε κάνει.
Και αυτό επειδή φάνηκε να είναι μία λύση που μπορεί να εφαρμοστεί σχετικά εύκολα και άμεσα.
Έχει σημασία να πω εδώ, το τονίζω αυτό, γιατί τα γραφεία και οι εταιρίες κοινωνικής μίσθωσης κανονικά σε άλλες ευρωπαϊκές πόλεις είναι κάτι που εφαρμόζεται παράλληλα με την κοινωνική πολιτική για την κατοικία. Την εθνική, την τοπική και τα λοιπά. Δεν είναι η πολιτική για την κατοικία, αλλά στο δικό μας θεσμικό κενό ήτανε μία πρακτική λύση.
Είναι ένα γραφείο που λειτουργεί υπό την ΜΑΘ και πολύ επιγραμματικά για όσες όσους δεν ξέρουν, μία εταιρία κοινωνικής μίσθωσης ή γραφείο ή φορέας, δεν έχει σημασία πολύ είναι ένας καλός εννοούμενος μεσάζοντας που λειτουργεί μεταξύ ιδιοκτητών και δικαιούχων, προσιτής κατοικίας ή κοινωνικής κατοικίας και παίρνει στην ουσία τις κατοικίες είτε από δημόσιους ιδιοκτήτες είτε από μικρό-ιδιοκτήτες ανάλογα με την περίπτωση και το μέρος και τις διαθέτει μετά με βάση κριτήρια στους δικαιούχους.
Εμείς στη ΜΑΘ αναπτύσσουμε τον φορέα κοινωνικής κατοικίας στο πλαίσιο της ευρύτερης στεγαστικής πολιτικής που προσπαθούμε να στοιχειοθετήσουμε και για να εξασφαλίσουμε την πρόσβαση σε οικονομικά προσιτή κατοικία, αλλά και για να προωθήσουμε μία πιο ισόρροπη και δίκαιη αστική ανάπτυξη γενικότερα.
Και για να εξασφαλίσουμε και την μακροβιότητα, την βιωσιμότητα αυτής τη πολιτικής δημιουργήθηκε και ένα γραφείο που εντάχθηκε στο οργανόγραμμα της ΜΑΘ το λέω αυτό γιατί ακούγεται λεπτομέρεια αλλά είναι σημαντικό αυτό, γιατί ακριβώς εξασφαλίζει την βιωσιμότητα αυτής της παρέμβασης.
Εφαρμόζουμε σε 1ο στάδιο ένα πιλοτικό πρόγραμμα το λένε πειρατικό στην ΜΑΘ γιατί είναι όλη η προσπάθεια γίνεται στα παραθυράκια περισσότερο του νόμου παρά στο πλαίσιο στεγαστικών πολιτικών, ανακαίνισης και διάθεσης προς ενοικίαση 30 κατοικιών υπό το γραφείο κοινωνικής μίσθωσης.
Το πρόγραμμα χρηματοδοτείται από το Ταμείο Ανάκαμψης αλλά ξέρουμε νομίζω οι περισσότερες και οι περισσότεροι εδώ πέρα, ότι ο προϋπολογισμός από το Ταμείο Ανάκαμψης για την κατοικία είναι εξαιρετικά πενιχρός. Ειδικά αν το συγκρίνουμε με άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
Κα ΤΣΑΜΟΥΡΗ:
Οι παρεμβολές που είχαμε αποδεικνύουν ότι ακούγεται σχεδόν ουτοπικό αυτό που περιγράφεται. Σας ευχαριστούμε.
Κυρία Καραγιάννη, μίλησε ο κος Μαλούτας για στεγαστικό απόθεμα. Από πού προέρχονται τα ακίνητα που χρησιμοποιούνται για το γραφείο κοινωνικής μίσθωσης και προφανώς, διορθώστε με αν κάνω λάθος εδώ υπάρχει και ένα θέμα με το ότι δεν ξέρουμε τι απόθεμα υπάρχει σε δημόσια κτίρια, σωστά;
Κα ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗ:
Ναι και είναι πολύ περίεργο αυτό. Είναι προτεραιότητά μας η μακροχρόνια διάθεση ενός δημόσιου αποθέματος και αυτό γιατί ξανά αυτό εξασφαλίζει τη σταθερότητα και την βιωσιμότητα του προγράμματος και του φορέα.
Και για να το καταφέρουμε αυτό, αποφασίσαμε να προσπαθήσουμε να προωθήσουμε την αξιοποίηση των κενών δημοσίων ακινήτων, που είναι έτσι ένα win σενάριο για όλους μάλλον, έχουμε μεγάλο αριθμό κενών ακινήτων στη χώρα και το ξέρουμε, έχουμε έναν σημαντικό αριθμό ακινήτων που ανήκουν στο δημόσιο ή σε φορείς του ευρύτερου δημοσίου τομέα και παραμένουν αναξιοποίητα και κλειστά για διάφορους λόγους που αποφασίσαμε ότι έπρεπε και να καταλάβουμε για να μπορέσουμε να τα εντοπίσουμε και να τα πάρουμε, να τα μετατρέψουμε σε κοινωνική κατοικία.
Για αυτό πάλι ξεκινήσαμε με μία μικρή έρευνα που περιλάμβανέ την προσπάθεια δημιουργίας ενός μητρώου δημοσίων ακινήτων για την Θεσσαλονίκη που θα τα καταγράφει αναλυτικά και θα αξιολογεί και την τεχνική και νομιμοποιητική ας πούμε ωριμότητα του κάθε ακινήτου για την αξιοποίηση στο πλαίσιο ενός προγράμματος. Και ήτανε έτσι μία προσπάθεια πάρα πολύ δύσκολη.
Κα ΤΣΑΜΟΥΡΗ:
Άρα δική σας ήτανε η προσπάθεια να καταρτιστεί αυτό το μητρώο.
Κα ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗ:
Ναι, εγώ ας πούμε αν αυτό ρωτάτε συμμετείχα ως ερευνήτρια με αρμοδιότητα στη δημιουργία του μητρώου, ως υπεύθυνη για τη δημιουργία του μητρώου και ήμουν πολύ φιλόδοξη και αισιόδοξη όταν το ξεκίνησα αυτό, γιατί περίμενα ότι όταν θα παίρνεις τηλέφωνο εκ μέρους μίας αναπτυξιακής εταιρείας και του δήμου Θεσσαλονίκης και ως ερευνήτρια από το παν/μιο, οι δημόσιοι φορείς θα ανταποκρίνονται και έκανα λάθος.
Κα ΤΣΑΜΟΥΡΗ:
Δεν ανταποκρίθηκαν;
Κα ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗ:
Όχι. Φυσικά και υπάρχουν εξαιρέσεις και συνεργαζόμαστε. Φυσικά και υπάρχουν φορείς που ανταποκρίθηκαν και άνθρωποι που ανταποκρίθηκαν αλλά μάλλον ή ήτανε εξαιρέσεις ή ήτανε άνθρωποι με λίγο παραπάνω φιλότιμο και όχι ο κανένας.
Φάνηκε να υπάρχει και μία δυσκολία στη συνεργασία και μία έλλειψη διάθεσης για συνεργασία πολλές φορές, αλλά καταφέραμε να χτίσουμε συνεργασίες με φορείς του δημοσίου και του ευρύτερου δημοσίου τομέα και να συνάψουμε 8ετείς μισθώσεις των ακινήτων για την αξιοποίηση ακινήτων που ήτανε κενά και τα οποία τα παίρνει η Αναπτυξιακή για να τα ανακαινίσει, τα επιστρέφει στον ιδιοκτήτη και εκείνος μετά συνάπτει συμβόλαιο με τον ωφελούμενο που επιλέγεται από την Αναπτυξιακή.
Και όλο αυτό το πάρε δώσε γίνεται γιατί δεν υπάρχουν φορολογικές ελαφρύνσεις για τέτοιου είδους προγράμματα στην Ελλάδα. Υπάρχουν για άλλου είδους φορείς διαχείρισης ακινήτων, ιδιωτικούς αλλά όχι για δημόσιους ή για κοινωνικό όφελος.
Και το κόστος το φορολογικό για τον δήμο ή την αναπτυξιακή θα ήτανε αδύνατον να καλυφθεί, οπότε γίνεται αυτό το πέρα δώθε.
Κος ΑΝΤΖΟΛΕΤΟΣ:
Πάμε σε έναν 3ο τελευταίο γύρο ερωτήσεων, οπότε θα σας παρακαλούσα, επειδή ο χρόνος πιέζει, οι απαντήσεις μας να είναι στο ένα λεπτό ακριβώς. Θα ξεκινήσω με εσάς κυρία Καραγιάννη. Και θα ήθελα να μιλήσουμε για το πως η ύπαρξη ενός νόμου πλαίσιού για την κατοικία, θα οργάνωνε μία εθνική πολιτική για την κατοικία.
Κα ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗ:
Θα βοηθούσε σημαντικά. Όλες οι δυσκολίες που ανέφερα, νομίζουμε ότι οφείλονται και σε μια έλλειψή κουλτούρας και προηγούμενης εμπειρίας στην δημιουργία ενός προγράμματος.
Χρειαζόμαστε μία εθνική πολιτική για την κατοικία που μάλλον είναι ανάγκη να ξεκινήσει από ένα νόμο πλαίσιο για να δοθούν οι αναγκαίοι ορισμοί, για να δοθούν οι αναγκαίες αρμοδιότητες, για να ορισθούν και οι υποχρεώσεις, να μην μπούνε μόνο κατευθύνσεις, να ρυθμιστούν διάφορα ζητήματα από το airbnb μέχρι τη δημιουργία συνεταιρισμών κατοικίας, και διάφορα άλλα.
Και να ιδρυθεί και ένας εθνικός φορέας άσκησης στεγαστικής πολιτικής που θα οργανώνει και θα ρυθμίζει αυτή την πολιτική.
Αυτό θα βοηθήσει και στη δημιουργία χρηματοδοτικών εργαλείων που θα είναι πιο μόνιμα και δεν θα δημιουργούν όλη αυτή την ανασφάλεια που προκύπτει από το να έχουμε σπίτια να διαθέσουμε σε ευάλωτες ομάδες για 3, 4 χρόνια, κάτι το οποίο δεν λύνει το πρόβλημα.
Και ο φορέας είναι σημαντικό να ρυθμίζει και να οργανώνει υπό αυτή την εθνική στρατηγική, αλλά είναι σημαντικό να επιτρέψει ταυτόχρονα και στους δήμους, στις πόλεις, να πρωτοστατούν στην άσκηση πολιτικής από το επίπεδο του σχεδιασμού μέχρι την εφαρμογή και τη διάθεση των ακινήτων για 2 κυρίως λογούς, αν και είναι πολλοί.
Ένας είναι για λόγους δημοκρατίας και συμμετοχής και ο άλλος είναι, διότι ακριβώς επειδή δεν είχαμε ποτέ μία στεγαστική πολιτική, είναι σημαντικό να καταλάβουμε το πρόβλημα στο τοπικό επίπεδο άρα μόνο σε τοπικό επίπεδο μπορούμε να την συνθέσουμε.
Και θα κλείσω λέγοντας ότι αυτό είναι κάτι που βλέπουμε να συμβαίνει και στις περισσότερες ευρωπαϊκές πόλεις τον τελευταίο καιρό.