Τον κώδωνα του κινδύνου για την πορεία που έχει πάρει η χώρα, με τους πολίτες της να ασφυκτιούν από την ακρίβεια σε όλους τους κρίσιμους τομείς αλλά και από την έλλειψη προοπτικής και σχεδίου για να επιτευχθεί εσωτερική και εξωτερική σύγκλιση, έκρουσαν ειδικοί επιστήμονες και πρώην υπουργοί Οικονομίας και Οικονομικών, προοδευτικών κυβερνήσεων, στην εκδήλωση που πραγματοποίησε το Ινστιτούτο Αλέξη Τσίπρα στις 22 Οκτωβρίου 2024 με θέμα «Αντιμετώπιση της ακρίβειας, οι προκλήσεις και οι προοπτικές της ελληνικής οικονομίας».
Στο επίκεντρο της εκδήλωσης βρέθηκε η πραγματική αποτύπωση της κατάστασης της οικονομίας, οι παρενέργειες που έχει προκαλέσει στη συντριπτική πλειοψηφία των πολιτών με αποτέλεσμα να οδηγούνται νομοτελειακά στη φτωχοποίηση και τον αποκλεισμό, καθώς και η επιλογή από την κυβέρνηση ενός δήθεν αναπτυξιακού σχεδίου, μιας μεταλλαγμένης «ανάπτυξης» που είναι συνώνυμη με τον αποκλεισμό μεγάλων πληθυσμιακών τμημάτων από οποιαδήποτε προοπτική ανάκαμψης και συμπερίληψης.
Παράλληλα, παρουσιάστηκαν συγκεκριμένες προτάσεις για την αντιμετώπιση της ακρίβειας, της ενεργειακής και στεγαστικής κρίσης αλλά και προτάσεις για το νέο μοντέλο ανάπτυξης που πρέπει να σχεδιάσει και να ακολουθήσει η χώρα προκειμένου να υπάρξει εσωτερική σύγκλιση και άμβλυνση των ανισοτήτων, προαπαιτούμενο για την εξωτερική σύγκλιση, τη σύγκλιση, δηλαδή, με τις άλλες χώρες της ΕΕ.
Ένα σχέδιο ανάπτυξης που θα θεραπεύσει τα καίρια, δομικά προβλήματα που εντοπίζονται στο σημερινό παραγωγικό μοντέλο της χώρας και θα είναι η απάντηση προοπτικής στις κατ΄όνομα επενδύσεις χωρίς αντίκρισμα για την κοινωνία.
Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Αλέξης Τσίπρας στην ομιλία του επεσήμανε ότι ο νέος εθνικός στόχος είναι αυτός της σύγκλισης της οικονομίας και της αναστροφής της πορείας φτωχοποίησης, μέσα από την ανάπτυξη ενός Νέου Εθνικού Σχεδίου Ανασυγκρότησης στη βάση των «4 Α», δηλαδή, Ανάπτυξη, Αναδιανομή, Ασφάλεια, Ανθεκτικότητα, από ένας κράτος ευθύνης και όχι διαπλοκής.
Ο πρώην πρωθυπουργός προειδοποίησε ότι η χώρα δεν πάει στη σωστή κατεύθυνση και «αν δεν αλλάξουμε πορεία, θα ξαναπέσουμε σε τοίχο».
1η Θεματική ενότητα: «Συμπεράσματα και προτάσεις για την αντιμετώπιση της ακρίβειας»
Ο Γιώργος Χουλιαράκης, υπουργός Οικονομικών 2015-2019, κάνοντας την εισαγωγική ομιλία της εκδήλωσης, έδωσε το περίγραμμα της κατάστασης της οικονομίας, επισημαίνοντας ότι στο τέλος του 2023 το πραγματικό κατά κεφαλήν εισόδημα της χώρας παρέμενε κατά 13% χαμηλότερο απ’ αυτό του 2007, «ο μέσος δηλαδή Έλληνας πολίτης ήτανε κατά 13% φτωχότερος σε σχέση με τον χρόνο πριν την εκδήλωση της μεγάλης οικονομικής κρίσης».
Παράλληλα σημείωσε ότι οι προβλέψεις του μεσοπρόθεσμου δημοσιονομικού διαρθρωτικού σχεδίου 2025-2028, που κατατέθηκε πριν 2 εβδομάδες στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή από την ελληνική κυβέρνηση, δείχνουν πως σε αντίθεση με τους σχετικά εύρωστους ρυθμούς των τελευταίων χρόνων, θα είναι βραδύτεροι οι ρυθμοί ανάπτυξης καθώς θα κινούνται στην περιοχή του 1,3% – με 1,5% και μεσοπρόθεσμο ρυθμό για το διάστημα 2025-2038, δηλαδή, για μία περίοδο που ξεπερνάει την 10ετία, να μην ξεπερνάει το 1%.
«Με τους ρυθμούς μεγέθυνσης που προβλέπει το μεσοπρόθεσμο σχέδιο 2025-2028, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της χώρας δεν θα επιστρέψει στα προ κρίσης επίπεδα πριν την αρχή της επόμενης 10ετίας, δικοί μου υπολογισμοί δείχνουν ότι θα επιστρέψει γύρω στο 2030 με 2032», σημείωσε ο Γιώργος Χουλιαράκης, προειδοποιώντας ότι «αν δεν μεγεθυνθεί ταχύτερα από τον μέσο ευρωπαϊκό όρο, κινδυνεύει να διολισθήσει ακόμα περισσότερο και να καταστεί συγκρίσιμη με τις φτωχότερες χώρες της πρώην Ανατολικής Ευρώπης, αν και αρκετές απ’ αυτές μας έχουν ήδη ξεπεράσει, η Τσεχία το 2023 είχε οριακά μεγαλύτερο κατά κεφαλήν ΑΕΠ από την Ελλάδα. Κινδυνεύει δηλαδή να βαλκανοποιηθεί».
Γιώργος Ιωαννίδης: Η ακρίβεια αντιμετωπίζεται μόνο με την αύξηση των εισοδημάτων των νοικοκυριών
Τον μεγάλο κίνδυνο, να εδραιωθεί μια κατάσταση όπου τα φτωχότερα νοικοκυριά θα αντιμετωπίζουν έναν σταθερά υψηλότερο δείκτη τιμών καταναλωτή επισήμανε ο κ. Γιώργος Ιωαννίδης ερευνητής του ΚΕΠΕ ( Κέντρο Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών) με βάση τα στοιχεία που παρουσίασε στην εκδήλωση που διοργάνωσε το Ινστιτούτο Αλέξης Τσίπρας για την «Αντιμετώπιση της ακρίβειας, τις προκλήσεις και τις προοπτικές της ελληνικής οικονομίας».
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της ειδικής έρευνας «Εκτίμηση του Δείκτη Τιμών Καταναλωτή για τα νοικοκυριά βάσει του εισοδήματός τους», το κόστος ζωής στην Ελλάδα έχει αυξηθεί δυσθεώρητα σε σχέση με το παρελθόν, τόσο όσον αφορά τα προϊόντα λιανικής όσο και τις υπηρεσίες.
Μάλιστα, η αύξηση αυτή του κόστους είναι ακόμη μεγαλύτερη όσον αφορά το φτωχότερο 20% των ελληνικών νοικοκυριών.
Ο Γιώργος Ιωαννίδης τόνισε ότι ο περιορισμός του πληθωρισμού είναι αναγκαίος, αλλά δεν θα αντιμετωπίσει την ακρίβεια καθώς η ακρίβεια μπορεί να αντιμετωπιστεί μόνο με την αύξηση του εισοδήματος των νοικοκυριών.
Έρευνα Metron Analysis για την ακρίβεια και το κόστος ζωής
Ο Στράτος Φαναράς (Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος της Metron Analysis) και ο Γιάννης Μπαλαμπανίδης (πολιτικός αναλυτής της Metron Analysis), κατά την παρουσίαση της έρευνας που διεξήχθη μεταξύ 10 και 16 Οκτωβρίου 2024, επεσήμαναν τα κεντρικά συμπεράσματα και συγκεκριμένα:
– Οι καταναλωτικές δυνατότητες των πολιτών έχουν επιδεινωθεί, και σε μια σειρά βασικών δαπανών η τάση είναι ο περιορισμός ή έστω η συγκράτησή τους (μόλις το 8% δήλωσε πως οι καταναλωτικές τους δυνατότητες έχουν βελτιωθεί, με το 67% να δηλώνει πως έχουν χειροτερέψει και το 25% πως είναι στάσιμες).
– Για τη μεγάλη πλειονότητα, το ισοζύγιο εισοδημάτων και δαπανών είναι οριακό μέσα στον μήνα. Το 84% απάντησε πως τα χρήματα φτάνουν οριακά, ενώ στους μισούς από αυτούς δεν τους αρκούν καν ως το τέλος του μήνα.
–Η απαισιοδοξία παραμένει κυρίαρχη και στο επίπεδο της κατανάλωσης, επιτείνοντας την αίσθηση ενός ορίζοντα χαμηλών προσδοκιών συνολικά για τη χώρα.
– Οι πολίτες δεν θεωρούν το πρόβλημα της Ακρίβειας «εισαγόμενο», όπως είναι η κεντρική πολιτική γραμμή της κυβέρνησης Μητσοτάκη, αλλά εγγενές, ως εκ τούτου ζητούν παρέμβαση με μέτρα κατά της Ακρίβειας πρωτίστως σε εθνικό επίπεδο και συμπληρωματικά σε επίπεδο Ε.Ε.
– Μερίδιο ευθύνης αποδίδεται και στην αγορά (16% των ερωτηθέντων), χωρίς να υπάρχουν προσδοκίες από την αυτορρύθμισή της, ούτε όμως από ένα οργανωμένο καταναλωτικό κίνημα πολιτών.
–Οι πολίτες που απάντησαν σε ποσοστό 82% ότι προσδοκούν μία ισχυρή δημόσια/κρατική παρέμβαση ρύθμισης της αγοράς για τη μείωση των τιμών των αγαθών.
Στους λόγους για τους οποίους είναι εξαιρετική υψηλή η τιμή της ενέργειας στην Ελλάδα αναφέρθηκε η Επιστήμη Οικονομοπούλου, Clifford Chance, δικηγόρος με εξειδίκευση στο δίκαιο της ενέργειας και του ανταγωνισμού.
Η κ. Οικονομοπούλου ανέλυσε τις στρεβλώσεις του Χρηματιστήριου Ενέργειας και εξήγησε το παράδοξο η χώρα μας να έχει πάρα πολλές ΑΠΕ, με μηδενικό λειτουργικό κόστος, και παράλληλα υψηλές τιμές ενέργειας.
Όπως εξήγησε, η αγορά της επόμενης ημέρας και η ενδοημερήσια αγορά, παρότι οι ανανεώσιμες έχουν λειτουργικό κόστος μηδενικό, η τιμή που μπαίνει σαν οριακή τιμολόγηση είναι η τιμή της πιο ακριβής ενέργειας που είναι το φυσικό αέριο.
Η δικηγόρος με εξειδίκευση στο δίκαιο της ενέργειας και του ανταγωνισμού, επεσήμανε παράλληλα ότι εξαιρετικά σοβαρό πρόβλημα που συνδέεται με την έκρηξη των τιμών ενέργειας είναι και το γεγονός ότι η αγορά είναι ολιγοπωλιακή, με 4 – 5 παίκτες και καθετοποιημένες εταιρίες. Αυτό σημαίνει, όπως εξήγησε, ότι τη ζημία σ’ ένα κομμάτι της αλυσίδας θα την καλύψουν από ένα άλλο μέρος, δηλαδή από την παραγωγή στη χοντρική, από τη χοντρική στη λιανική, οπότε είναι πάρα πολύ δύσκολο να μπουν νέοι παίκτες κατευθείαν στη λιανική.
Ο τρίτος και καίριος παράγοντας που μεγεθύνει την ενεργειακή κρίση στη χώρα μας, σημείωσε η κ. Οικονομοπούλου, είναι το γεγονός ότι η αγοραστική μας δύναμη είναι πάρα πολύ χαμηλή οπότε οποιασδήποτε αύξηση στους λογαριασμούς έχει πολύ μεγαλύτερη επίπτωση.
Θωμάς Μαλούτας: Η στέγαση έχει μετατραπεί από αξία χρήσης σε επενδυτικό προϊόν
Το τεράστιο πρόβλημα της στέγης και τις επιπτώσεις που προκαλεί ιδιαίτερα στους ευάλωτους πολίτες ανέλυσε ο Ομότιμος Καθηγητής Τμήματος Γεωγραφίας του Χαροκόπειου Πανεπιστημίου Θωμάς Μαλούτας κατά την παρέμβασή του.
Ο κ. Μαλούτας εστίασε ιδιαίτερα σε δύο καίρια χαρακτηριστικά της στεγαστικής κρίσης στη χώρα μας και συγκεκριμένα στο ότι «η στέγαση από αξία χρήσης έχει μετατραπεί σε επενδυτικό προϊόν, με αποτέλεσμα ακόμα και τα μικρά και φτηνά διαμερίσματα, τα υπόγεια και ημιυπόγεια να έχουν μετατραπεί σε τουριστικά καταλύματα εκτοπίζοντας τους πιο ευάλωτους πολίτες». Και ακόμα στο γεγονός ότι η αγορά παράγει κατοικίες που απευθύνονται μόνο στα πολύ υψηλά εισοδήματα και σε επενδυτές.
Στην προσπάθεια και τα προβλήματα δημιουργίας μιας τοπικής πολιτικής για την προσφορά οικονομικά προσιτής κατοικίας και κοινωνικής κατοικίας στη Θεσσαλονίκη, αναφέρθηκε στην παρέμβασή της η Μαρία Καραγιάννη, Συντονίστρια Προγραμμάτων Στέγασης Αναπτυξιακή Μείζονος Αστικής Θεσσαλονίκης Α.Ε.-Αναπτυξιακός Οργανισμός Τοπικής Αυτοδιοίκησης.
Η κ. Καραγιάννη επεσήμανε το μεγάλο κενό γνώσης, ειδικά σε τοπικό επίπεδο, όσον αφορά στο πρόβλημα της στέγης, αναφέροντας ότι η πιο πρόσφατη μελέτη ήταν πριν από 30 χρόνια αλλά και το παράδοξο ότι η όλη προσπάθεια που γίνεται στη Θεσσαλονίκη βασίζεται στα «παραθυράκια» του νόμου παρά στο πλαίσιο ολοκληρωμένων στεγαστικών πολιτικών.
Στη Θεσσαλονίκη, όπως σημείωσε η κ. Καραγιάννη, εφαρμόζεται σε πρώτο στάδιο ένα πιλοτικό πρόγραμμα ανακαίνισης και διάθεσης προς ενοικίαση 30 κατοικιών, με προϋπολογισμό από το Ταμείο Ανάκαμψης, επισημαίνοντας ότι ο συνολικός προϋπολογισμός για την κατοικία από το Ταμείο είναι εξαιρετικά πενιχρός.
Τάκης Κορκολής: Οι αγορές στην Ελλάδα είναι ολιγοπωλιακές και το κράτος αδύναμο να τις ελέγξει
Στη σωρευτική πίεση που ασκούν στα νοικοκυριά τόσο η έκρηξη της ακρίβειας όσο και η υποχώρηση του κοινωνικού κράτους κατά την τελευταία πενταετία, αναφέρθηκε ο Τάκης Κορκολής διευθυντής του Ινστιτούτου ΕΝΑ.
Ο κ. Κορκολής αναφερόμενος στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που έχουν οι αγορές στην Ελλάδα, επεσήμανε πως είναι «ρηχές», συγκεντρώνονται σε λίγους και τείνουν προς ολιγοπωλιακές πρακτικές ενώ το πρόβλημα εντείνεται και από το γεγονός ότι «το κράτος είναι αδύναμο να ελέγξει αποτελεσματικά αυτές τις ολιγοπωλιακές πρακτικές.
«Αδύναμο κράτος. Αδύναμους λοιπούς θεσμούς. Ολιγοπωλιακές αγορές, αυτό το πράγμα είναι κατόρθωμά μας να το πω έτσι απλά», ανέφερε χαρακτηριστικά ο Τάκης Κορκολής.
2η Θεματική ενότητα: «Προκλήσεις και προοπτικές της ελληνικής οικονομίας»
Το ζήτημα της συλλογικής δράσης έθεσε ως κυρίαρχο διακύβευμα για την απαραίτητη πολιτική αλλαγή, που «έπρεπε να έχει γίνει χθες», η Λούκα Κατσέλη.
Όπως σημείωσε η πρώην υπουργός Οικονομίας και Εργασίας, παρατηρείται εκτεταμένη ανασφάλεια, έλλειψη εμπιστοσύνης στους θεσμούς, καταπάτηση του Κράτους Δικαίου αλλά και μη αποτελεσματική αντιπολίτευση.
«Η ευθύνη είναι τεράστια για όλους μας» τόνισε η Λούκα Κατσέλη καθώς «αυτή τη στιγμή πάμε χωρίς πυξίδα. Λείπει η πυξίδα. Πού θέλουμε να είναι η Ελλάδα στα επόμενα 10 χρόνια;» ενώ αναφέρθηκε στα δύο είδη κρίσεων που αντιμετωπίζει η χώρα. Τις άμεσες, όπως είναι η ακρίβεια, οι φυσικές καταστροφές, οι πλειστηριασμοί, η συντήρηση δημόσιων υποδομών, οι προσφυγικές κρίσεις αλλά και αυτές που βρίσκονται προ των πυλών όπως είναι το ιδιωτικό και δημόσιο χρέος, η διεύρυνση των ανισοτήτων, η δημογραφική γήρανση, η λειψυδρία.
Γιάννης Δραγασάκης: Οι αριστερές, προοδευτικές δυνάμεις πρέπει να κάνουν το χρέος τους
Στο δυστοπικό τριπλό πρόβλημα με το οποίο είναι αντιμέτωπη η χώρα, αυτό της οικονομικής και κοινωνικής κρίσης καθώς και του προβλήματος εκπροσώπησης, αναφέρθηκε ο Γιάννης Δραγασάκης, Αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης/ Υπουργός Οικονομίας 2015-2019.
Ο Γιάννης Δρασακάκης ανέλυσε το δομικό πρόβλημα που αντιμετωπίζει η χώρα όσον αφορά τις επενδύσεις που όπως είπε είναι «ο επιταχυντής της ανάπτυξης», επισημαίνοντας ότι η Ελλάδα έχει τόσο ποσοτικό όσο και ποιοτικό πρόβλημα.
Όσον αφορά στην αλλαγή κατεύθυνσης που πρέπει να επιτευχθεί ο πρώην υπουργός Οικονομίας πρόταξε τρία προαπαιτούμενα.
Το πρώτο, ότι η χώρα χρειάζεται μία αναπτυξιακή στρατηγική, η οποία «θα προσδιορίζει την παραγωγική ταυτότητα που θέλουμε να έχουμε σε 10, 15 ή 20 χρόνια». Το δεύτερο, είναι οι πόροι και το τρίτο οι φορείς χρηματοδότησης.
Ο Νίκος Χριστοδουλάκης, υπουργός Οικονομίας και Οικονομικών 2001-2004, σημείωσε στην παρέμβασή του ότι εκτός του κεντρικού στόχου που πρέπει να έχει η χώρα, αυτού της σύγκλισης με άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, θα πρέπει να δοθεί δέουσα σημασία και στην σύγκλιση εσωτερικού, με στόχο να περιοριστούν οι ανισότητες στην ελληνική κοινωνία και έτσι να υπάρξει η δυνατότητα σε «όλο και περισσότερα τμήματα του πληθυσμού να συμπεριλαμβάνονται στις προοπτικές και τα πλεονεκτήματα της ανάπτυξης».
Ο πρώην υπουργός Οικονομίας και Οικονομικών, ανέφερε ότι τα τελευταία χρόνια 20 δισεκατομμύρια ευρώ έχουνε φύγει από τα νοικοκυριά με διάφορους τρόπους, είτε μέσω της ακρίβειας, είτε μέσω της έλλειψης στέγης, είτε μέσω της επιβάρυνσης σε ιδιάζουσες αγορές όπως είναι η ηλεκτρική ενέργεια ή οι τηλεπικοινωνίες, είτε μέσω αλλαγής των εργασιακών συνθηκών.
Όσον αφορά στην αλλαγή του παραγωγικού μοντέλου, ο πρώην υπουργός Οικονομίας και Οικονομικών πρότεινε να γίνει μια ξεκάθαρη επιλογή τομέων και συγκεκριμένα να δοθεί έμφαση στις υποδομές και τη βιομηχανία.
Τους λόγους για τους οποίους παρατηρείται άνοδος της ακροδεξιάς στη Γαλλία, στην Ευρώπη αλλά και παγκοσμίως αλλά και την υπαρξιακή θεσμική κρίση που αντιμετωπίζει η χώρα της ανέλυσε κατά την παρέμβασή της η Lucie Castets.
Η υποψήφια Πρωθυπουργός του Νέου Λαϊκού Μετώπου Γαλλίας αναφερόμενη στον ρόλο που πρέπει να παίξει η Αριστερά επεσήμανε ότι «πρέπει να σταθεί ενωμένη κάτι που είναι αρκετά δύσκολο για να δείξει τις λύσεις στα προβλήματα της καθημερινότητας των πολιτών μαζί με εκείνους που πιστεύουν πως ο καιρός για αλλαγή έχει έρθει και πως αυτή η αλλαγή δεν μπορεί να είναι οι επικίνδυνες παραισθήσεις της Ακροδεξιάς».
Η Lucie Castets υπογράμμισε ακόμα ότι η Αριστερά «πρέπει να δημιουργήσει ένα νέο αφήγημα εξηγώντας πως θα είναι η χώρα μας μετά από πέντε ή δέκα χρόνια αριστερής διακυβέρνησης».
Τον νέο εθνικό στόχο, αυτόν της σύγκλισης της οικονομίας και της αναστροφής της πορείας φτωχοποίησης, έθεσε ο Αλέξης Τσίπρας κατά την ομιλία του στo κλείσμο της εκδήλωσης του Ινστιτούτου που πραγματοποιήθηκε στο δημοτικό θέατρο Πειραιά.
Ο πρώην πρωθυπουργός επεσήμανε ότι το μεγάλο εθνικό θέμα είναι «η επιτάχυνση της σύγκλισης με όρους κοινωνικής συνοχής και δικαιοσύνης, με όρους συμπερίληψης των λαϊκών στρωμάτων που έβαλαν πλάτη για να μείνει η χώρα όρθια».
Ο Αλέξης Τσίπρας σημείωσε ακόμα ότι απαιτείται για την επίτευξη του νέου εθνικού στόχου, η ανάπτυξη ενός Νέου Εθνικού Σχεδίου Ανασυγκρότησης στη βάση των «4 Α», δηλαδή, Ανάπτυξη, Αναδιανομή, Ασφάλεια, Ανθεκτικότητα, με ορίζοντα το 2030.
«Ένα Εθνικό Σχέδιο Ανασυγκρότησης με κεντρικό το ρόλο ενός στρατηγικού αναπτυξιακού κράτους. Ενός κράτους Ευθύνης και όχι Διαπλοκής», ανέφερε εμφατικά ο πρώην πρωθυπουργός επισημαίνοντας ότι απαιτείται για τη χώρα «ένα μεγάλο αναπτυξιακό σοκ, εφάμιλλο των αντίστοιχων της περιόδου Τρικούπη και Βενιζέλου για να μη χάσει οριστικά το τρένο της σύγκλισης».